Matbaa Nedir? Matbaanın İcadı, Kim Tarafından Bulunmuştur?
Matbaa, yazıların, şekillerin ya da resimlerin çeşitli kağıt, kumaş, deri ve buna benzer malzemelere basılarak çıkartılmasına ve istenen miktarda çoğaltılmasına yarayan sistemdir. Bir diğer isimle basım evi olarak da adlandırılmakta ve matbaa nedir sorusuna cevap vermektedir.Matbaacılık günümüzde meslek olarak yapılmaktadır. Yaşamın her alanında basılı malzemeler ve ürünlerle karşılaşılmaktadır.Dergiler, gazeteler, poşetler, romanlar, broşürler, kataloglar, ambalajlar, ambalajlar üzerine yerleştirilen etiketler, kartvizitler ve bunlara benzer hür türlü ürün matbaalarda basılmaktadır.Matbaanın İcadıJohann Gutenborg matbaa tarihçesi ele alındığında çok büyük çabalarla katkı sağlamıştır. Bunun dışında matbaa kim tarafında bulundu sorusunun cevabı olarak, teknik olarak çok fazla gelişmemiş olan ilk matbaa makinesi MS 593 senesinde Çin ülkesinde icat edilmiştir.Gelişmemiş bir yöntem olan bu yöntem, ağaç oyma tekniğinden ibarettir. Ayrıca harflerin tek tek yazılması ile ilgili teknik Çinli Pi Sheng tarafından 1040 senesinde bulunmuştur. Bunun yanında 9.ve 10. Yüzyılda Uygurlar ve Mısırlılar tarafından Arapça metinlerin yazımında ve basımında kullanılmıştır.Matbaa makinesiÜlkemizde Osmanlı döneminde Lale Devri zamanında İbrahim Müteferrika tarafından oldukça geliştirilmiştir. İbrahim Müteferrika 1726 senesinde bu başarıyı elde etmiştir.Türk topraklarına matbaanın icadı sürecini takip eden dönemden çok sonra gelmesinin sebeplerinden bazıları şu şekildedir;– Matbaaya henüz ihtiyaç olmadığının düşünülmesi,
– Dönemin dinsel tutucuları tarafından matbaanın kullanılmasına karşı çıkılması,
– Dönemde okuryazar sayısının az olması,
– Hattatların ve hattatlığın yaygın olarak yapılması,
– Kullanımı için gereken alt yapının yetersiz olması.İbrahim Müteferrika yaşamı süresince on yedi eser çıkarmıştır. O dönemde kitap basım maliyetlerinin çok yüksek olması nedeniyle eserleri çoğaltılamamış ve dağıtılamamıştır. Türk topraklarında matbaanın gelişmesi ancak 1990’lü yıllardan sonra artmaya başlamıştır.
Matbaa Kim Tarafından Bulunmuştur?
Matbaa ile ilgili makineyi ilk olarak icat eden kişi Johann Gutenborg olmuştur.
Türkiye’de Matbaanın Tarihçesi ve Gelişimi
1976 – Abdurrahman Efendi isimli şahıs tarafından Mühendishane Matbaası isminde bir matbaa kurulmuştur.
1802 – Bu yılda kurulan Üsküdar Matbaası’nın kurucusu bilinmemektedir.
1831 – Yine bu yılda Takvimhane-i Amire Matbaası kurulmuş ve kurucusu bilinmemektedir.
Osmanlı zamanında, Mısır’da Ali Paşa önderliğinde bir matbaa kurulmuştur. Bu matbaanın adı ise Bulak Matbaası olarak bilinmektedir.
1822 – Bu yıldan başlayarak yaklaşık on bir yıl boyunca yaklaşık 54 tane kurulmuştur.
1948 – Bu yıl içerisinde yaklaşık olarak 510 tane kurulmuş ve işletilmiştir.
1983 – Bu süreçte Türkiye’de toplam olarak 3537 adet matbaa sayısına ulaşılmıştır.
Günümüzde Türkiye’de matbaacılık ve basım alanında ciddi teknolojik gelişmeler yaşanmış ve sayısız miktarda matbaaya ulaşılmıştır.Günümüzde sadece kitap basımı alanında değil, farklı uygulamalarda da matbaacılık çalışmalarına rastlanmaktadır. Özellikle teknolojinin ve dijitalleşmenin gelişmesiyle dijital baskı alanında önemli gelişmeler mevcuttur ve ülkemizde de yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.Artık bilgisayarlardan kontrol edilen, otomatik bir şekilde çalışan makineler mevcuttur. İstenen kalite ve özelliklerde her türlü baskı yapılması mümkün hale gelmiştir.
MATBAANIN GELİŞİMİ
Bilindiği gibi matbaa Johann Gutenberg tarafından icat edilmemiştir. Gutenberg tek tek metal harflerle yüksek baskı tekniğini geliştirmiş. Gutenberg’in bu buluşundan sonra matbaacılık yaygın ve hızlı gelişen bir sektör olmuştur. Matbaanın ilk kez kullanılması Uzakdoğu’da başlamıştır. Bilinen ilk baskı VIII. yy’da Japonya’da yapılmıştır. İmparatoriçe Shotoko Budizm’in kutsal metinlerini Sanskrit dilinde Çin alfabesiyle bastırmıştır.
İlk kez tek tek harfler dökerek baskı yapmayı Pi Sheng (960-1297) adında bir Çinli denemiştir. Pi Sheng porselenden harfler kullanarak matbaanın gelişimine hız kazandırmıştır. Ancak çok harfli Çin alfabesinde tek tek harfler kullanarak baskı yapma nedeni hala anlaşılamamıştır. Matbaa Çinlilerden Uygurlara geçmişlerdir. Uygurların IX. yy’dan itibaren baskı yaptığı bilinmektedir. (Tun-Huang mağarasındaki buluntular.)
Avrupa’da matbaacılık özellikle XV. yy’da gelişme göstermiştir. Avrupa’da matbaacılığın üssü Hollanda olmuştur. Burada ki basım tekniği tahta kalıplarla yapılmaktadır. Hattatlarca yazılan tahta kalıplar. Hakkaklarca kazınmaktadır. Kalıplar bu yönetemle üretilmektedir. Harlem kentinde ilk kez tek tek harflerle baskı denemelerini 1430 yılında Lourens Janszoon Coster’in yaptığı sanılmaktadır.
Johann Gutenberg ise çırağı Fust ile birlikte Mainz şehrinde metal harflerle basım tekniğini uygulamıştır. Gutenberg bu çaılşmalara bilgi ve birikimlerini, Fust ise sermayesini katmıştır. İlk çalışmaları olan 42 satırlık İncil’i 1455 yılında basmışlardır. Fust ve Gutenberg işlerin yolunda gitmemesi neticesinde ortaklıklarına son vermiştir. 1462’de Nassau başpsikoposunun askerleri Mainz şehrine saldırdı. Kaçan basımcılar Avrupa’nın her yanına dağıldı.